Εργαστήρια που οργάνωσε ή συνδιοργάνωσε ο Π.Ο.Φ.Α.
«Πώς να αφηγείσαι με πάθος και αυτοπεποίθηση (How to Tell a Story with Passion and Confidence)». Εργαστήριο του Anthony Nanson στο πλαίσιο του επιμορφωτικού σεμιναρίου «Αφήγηση και Περιβαλλοντική Εκπαίδευση». Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Π. Παντελεήμονα. Σάββατο 12 Μαΐου 2007.
«T’ Αερικό στο Δέντρο, (Βιωματικό σεμινάριο για τη χρήση της προφορικής αφήγησης σε θέματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης)». Εργαστήριο της Σάσας Βούλγαρη στο πλαίσιο του επιμορφωτικού σεμιναρίου «Αφήγηση και Περιβαλλοντική Εκπαίδευση». Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Π. Παντελεήμονα. Σάββατο 12 Μαΐου 2007.
«Το μαγικό παραμύθι ως λόγος συμβολικός». Εργαστήριο της Λίλης Λαμπρέλλη στο πλαίσιο του 3ου Φεστιβάλ Αφήγησης Ολύμπου. Καλλιπεύκη, Παρασκευή 23 Ιουλίου 2007. Θεωρητικές σημειώσεις: Η Nicole Belmont έγραψε την εξαιρετική φράση: το παραμύθι δεν λέει «αυτό που θέλει να μας πει». Το συμβολικό στοιχείο είναι η μεγάλη χάρη του παραμυθιού που δικαιώνει την αφέλεια και την αφαίρεση και ό,τι είναι εξωπραγματικό στο μαγικό παραμύθι. Γιατί αν το πάρει κανείς τοις μετρητοίς, ένα μαγικό παραμύθι προφορικής παράδοσης έχει υπέρμετρη απλοϊκότητα. Αντίθετα, το νόημα (βαθύτατο και διαχρονικό) βρίσκεται πίσω από τις λέξεις, εκεί που το παραμύθι σού κλείνει το μάτι και σου λέει: «Αυτό που ακούς δεν είναι αυτό που θέλω να σου πω. Συμφωνήσαμε πως θα πούμε ψέματα, ψέματα. Όμως, μάντεψε, ψάξε, βρες τι κρύβεται από πίσω… ». Κι επειδή η ερμηνεία των συμβολισμών είναι πάντα προσωπική, κάθε φορά αυτός που ακούει το παραμύθι συμμετέχει ενεργά στο γίγνεσθαι, ψάχνοντας (συνειδητά ή ασυνείδητα) να λύσει τους γρίφους που είναι κόμποι στη δική του ψυχή. Το μαγικό παραμύθι δίνεται με μορφή παραβολής και έχει περιεχόμενο απελευθερωτικό. Θέτει ένα μόνο βασικό ερώτημα και προτείνει πολλές απαντήσεις (σε κάθε ένα από τα 450 μαγικά παραμύθια μια απάντηση, για παράδειγμα, πρέπει να απογαλακτιστείς –είναι οδυνηρό, αλλά πρέπει). Το ερώτημα είναι: Ποια είναι τα προσωπικά μας όρια στην ελευθερία; Ελευθερία από - απεξάρτηση, αυτονομία. Ελευθερία προς – αυτογνωσία. Το βασικό σχήμα είναι: (α) Αρχική έλλειψη – απουσία κάποιου ζωτικού στοιχείου στην αρχή της ιστορίας (π.χ. φτώχια, έλλειψη νερού γιατί το φυλάει ο δράκος, φυλακισμένη βασσιλοπούλα, αρρώστια του πατέρα που για να γίνει καλά θα πρέπει… κ.λπ.). (β) Μοναχική πορεία του ήρωα – οι βοηθοί του στο δρόμο είναι συνήθως γέροι, ζώα, πουλιά που συμβολίζουν τις δικές του μυστικές δυνάμεις. (γ) Κατάβαση – Συνεχείς δοκιμασίες-απώλειες που τείνουν να εξοντώσουν τον ήρωα. Η κατάβαση σταματάει «στον πάτο»! (δ) Άνωση – Τέλος στις δοκιμασίες. Η ιστορία κυλάει από μόνη της προς την «έξοδο». (ε) Ένωση – Από συμβολική άποψη, ενδεχομένως αναγνώριση και ένωση με όλα τα κομμάτια του εαυτού μας– «γάμος»: ένωση του αρσενικού-δυναμικού κομματικού και του θηλυκού-δημιουργικού. / Δεν υπάρχει τίποτα το μαγικό στη «συνταγή», παρά μονάχα οδηγίες προς ναυτιλομένους στα νερά της αυτονομίας και της αυτογνωσίας. Αυτό είναι το βασικό ερώτημα που θέτει το παραμύθι: Μπορείς να περάσεις τα όρια από την εξάρτηση στην ελευθερία (ελευθερία από - ελευθερία προς) και σε ποιο βαθμό μπορείς να προχωρήσεις πέρα από αυτά τα όρια; Οι απαντήσεις είναι απολύτως προσωπικές, γιατί η ικανότητα όλων μας να είμαστε αυτόνομοι και να πορευτούμε προς την αυτογνωσία δεν είναι απεριόριστη. Ποιες είναι οι απαντήσεις; Αν ακολουθήσει κανείς το νήμα του παραμυθιού κι έχει την τύχη να είναι ο κατάλληλος άνθρωπος που ακούει την κατάλληλη ιστορία την κατάλληλη στιγμή μπορεί, με το υλικό που έχει μέσα στην ψυχή του και που πηγάζει από το συλλογικό ασυνείδητο, να θέσει στον εαυτό του «συνειδητά» τις κατάλληλες ερωτήσεις κι αν η ώρα είναι καλή, δίνοντας τις αντίστοιχες απαντήσεις, να μετακινηθεί (να κάνει τη δική του μοναχική πορεία προς την ελευθερία). Για μένα, το μαγικό παραμύθι είναι μια εικόνα ψυχής που αναδύεται από το συλλογικό ασυνείδητο και σου λέει: Άκου αυτό το παραμύθι. Μήπως είναι έτσι η ψυχή σου; Μήπως κρύβει ένα κορίτσι με κομμένα χέρια; Μια κοιμισμένη πριγκίπισσα που κάποιο άλλο κομμάτι της ψυχής σου θα πρέπει να αφυπνίσει; Ένα δράκο που απειλεί να αφανίσει το σύνολο της προσωπικότητάς σου και που ένα δυναμικό κομμάτι μέσα σου θα πρέπει να τον εξοντώσει; Ένα στοιχειό που στοίχειωσε μονάχα γιατί το παράχωσες βαθιά μέσα σου -το περιφρόνησες, γι’ αυτό έγινε τέρας- όμως, μήπως είναι ένα πολύτιμο κομμάτι σου; Ένα γέρο και μια γριά που δεν είχανε παιδιά –το θηλυκό και το αρσενικό στοιχείο μέσα μας που σαν ζευγάρι έχασε την ικανότητα να δημιουργεί, το είχε όμως λαχτάρα, γι’ αυτό και παρακάλεσε και έλαβε ένα μισό παιδάκι (τη δυνατότητα για δημιουργία) που όμως, μετά από δοκιμασίες, έγινε παιδί; Ο γέρος και η γριά, για όσους τους αναγνωρίζουν σαν το σύνολο μιας προσωπικότητας κουρασμένης και στείρας, γίνονται γονείς –δηλαδή δημιουργοί, ποιητές με την ευρύτερη έννοια του όρου. Άραγε, μήπως η μητρυιά, στα λαϊκά παραμύθια, είναι η σκοτεινή πλευρά της μάνας μας κάποια στιγμή της ζωής μας και μήπως οι αδελφές -κόρες της μητρυιάς- είναι οι δικές μας αδελφές, αν κάποτε νιώσαμε πως η μάνα μας έκανε διάκριση σε βάρος μας (άρα εμείς ήμασταν το ξένο παιδί); Μήπως ο λύκος είναι ένας φόβος που πρέπει να νικήσουμε; Μήπως το τρίτο αγόρι, το χαζούλικο σε σχέση με τα δυο μεγαλύτερα αδέλφια του, είμαστε εμείς οι ίδιοι, στη νηπιακή ηλικία, όταν νιώσαμε ανήμποροι απέναντι στην παντοδυναμία του ζεύγους των γονιών που επέβαλε τα όρια για το τι επιτρέπεται και τι απαγορεύεται (ο μαγικός αριθμός 2+1) ή εμείς, σε μεταγενέστερη φάση, στην τρίτη μας προσπάθεια να πετύχουμε κάτι; Μήπως ο πρίγκιπας-ελευθερωτής δεν είναι κάποιος που έρχεται απ’ έξω ως από μηχανής θεός, αλλά ένα άλλο μέρος του εαυτού μας, δυναμικό, που ανασύρουμε εμείς οι ίδιοι από μέσα μας για να ενωθεί με το πανέμορφο και περιφρονημένο ή σκλαβωμένο θηλυκό κομμάτι της ύπαρξής μας, δημιουργώντας μιαν ολότητα που βρίσκει την ευτυχία (την αρμονία) σε ένα ανώτερο επίπεδο συνείδησης; Το μαγικό παραμύθι που σύμφωνα με τους ανθρωπολόγους συνδέεται με τελετουργικά μετάβασης (διαβατήρια έθιμα), μας λέει πως αν θέλουμε να κάνουμε βήματα αυτονομίας κι αυτογνωσίας, ο δρόμος είναι μοναχικός και γεμάτος απώλειες, παρόλους τους κάποιους βοηθούς, ακριβώς όπως και του ήρωα (ηρωίδας). Όμως αυτός ο ήρωας - οικουμενικό αρχέτυπο, αν θέλουμε να ακούσουμε την ιστορία του, μας συντροφεύει. Όταν λοιπόν βρισκόμαστε σε φάση μετάβασης (ενηλικίωσης, απεξάρτησης, διαδικασίας πένθους, υπαρξιακής αναζήτησης… ) το παραμύθι μας λέει πως στην οδυνηρή, μοναχική μας πορεία προς την ουσιαστική ελευθερία, μας κρατάει το χέρι ολόκληρη η ανθρωπότητα.
«Γνωριμία με το λαϊκό παραμύθι και τεχνικές της αφήγησης». Εργαστήριο της Ανθής Θάνου στο πλαίσιο του 4ου Φεστιβάλ Αφήγησης Ολύμπου. Τέμπη, Σάββατο 4/7/2009.
«Πώς ζωντανεύουμε μία ιστορία στην καρδιά και στη φαντασία» (με μετάφραση). Εργαστήριο του Antony Nanson στο πλαίσιο του 4ου Φεστιβάλ Αφήγησης Ολύμπου. Τέμπη, Σάββατο 4/7/2009. Θεωρητικές σημειώσεις: Υπάρχει κάποιος λόγος, για τον οποίο η προφορική αφήγηση ιστοριών, θα έπρεπε να έχει μεγαλύτερη δραστικότητα, απ’ ό,τι, για παράδειγμα, το δράμα της τηλεόρασης, ώστε να επηρεάζει τη μεταμόρφωση και την ίαση; Αυτή η εργασία εξερευνά τον ισχυρισμό του ποιητή Ted Hughes, ότι «ο εσωτερικός κόσμος» αγνοείται από την αντικειμενικοποιημένη ψυχή του σύγχρονου πολιτισμού, αλλά όμως η καλή τέχνη συμφιλιώνει τον εσωτερικό κόσμο με τον εξωτερικό κι έτσι έχει τη δυνατότητα να θεραπεύσει την τραυματισμένη ψυχή. Η αντίληψη του Hughes, για τον ποιητή ή τον αφηγητή ιστοριών, ως «σαμάνου» και της ιστορία ως «εργαλειοθήκης» προτύπων σχεδίων και φαντασίας αντικατοπτρίζεται στις πρακτικές των σύγχρονων αφηγητών ιστοριών και στις απαιτήσεις τους από τη φαντασία του κοινού. Η ίδια η διαδικασία της δέσμευσης της φαντασίας του κοινού, με το γκρέμισμα του τέταρτου τοίχου της σκηνής του θεάτρου, επιτυγχάνει κάποιο βαθμό συγχώνευσης των εσωτερικών και εξωτερικών κόσμων. Η αναγεννησιακή έννοια του θεάτρου μνήμης, επεξεργασμένη από το κλασικό ελληνικό παλάτι μνήμης, δεν είναι μόνο υπαινικτική των μνημονικών τεχνικών των σύγχρονων αφηγητών ιστοριών, αλλά συλλαμβάνει και τον τρόπο με τον οποίο η μυθολογική σοφία διαφορετικών πολιτισμών μπορεί να συμβαδίζει, σε μια συγκριτική μεταφυσική της φαντασίας. Αυτό συνεπάγεται την πιθανότητα, η αφήγηση ιστοριών και μια υψηλή οπτική της «φαντασίας» και του «μύθου» να μπορούν να διευκολύνουν τη συνεργατική συζήτηση ανάμεσα σε ανθρώπους, που κατέχουν ανταγωνιστικούς, μεταφυσικούς χώρους (συμπεριλαμβανομένου και του επιστημονικού υλισμού). Μια τέτοια συζήτηση είναι η ίδια προαπαιτούμενο, για την κοινωνική και οικολογική ίαση, που πρέπει να συνοδεύει την προσωπική εσωτερική ίαση.
«Δρόμο έπαιρνε… δρόμο άφηνε, βιωματικό εργαστήριο με θέμα το ρυθμό και τη μουσικότητα στην τέχνη της προφορικής αφήγησης». Εργαστήριο της Σάσας Βούλγαρη και τη συμμετοχή του μουσικού Σπύρου Παν στο πλαίσιο των «Αικατερινείων 2009». Κατερίνη, Σάββατο 21 Νοεμβρίου 2009.
«Γνωριμία με το λαϊκό παραμύθι και τεχνικές της αφήγησης». Εργαστήριο της Ανθής Θάνου στο πλαίσιο των «Αικατερινείων 2009». Κατερίνη, Σάββατο 21 Νοεμβρίου 2009.
«“Πέρασα κι εγώ από ‘κει”: Η αφήγηση, το παραμύθι, ο χώρος και ο χρόνος του μέσα στη σχολική τάξη». Εργαστήριο της Ανθής Θάνου στο πλαίσιο της ημερίδας «Αφήγηση και Φιλαναγνωσία». Βόλος, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Σάββατο 10 Μαρτίου 2012.
«Aξιοποίηση αφηγηματικών κειμένων στην Π.Ε. Παραδείγματα και εφαρμογές». Εργαστήριο της Ευαγγελίας Αγγελίδου στο πλαίσιο της ημερίδας «Αφήγηση και Φιλαναγνωσία». Βόλος, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Σάββατο 10 Μαρτίου 2012.
«Εμπνέοντας μαθητικές πολυτροπικές αφηγήσεις. Το παράδειγμα των κόμικς». Εργαστήριο του Νικολάου Γραίκου στο πλαίσιο της ημερίδας «Αφήγηση και Φιλαναγνωσία». Βόλος, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Σάββατο 10 Μαρτίου 2012. Θεωρητικές σημειώσεις: Τι είναι το κόμικ; Βασικές συμβάσεις του κόμικ (Καρέ, χειρονομίες, σύμβολα, ήχοι, εκφράσεις προσώπου). Αναγνώριση της σημασίας των επεισοδίων (καρέ). Μαθητικές εργασίες με κόμικς. Δυνατότητες διδακτικής αξιοποίησης των κόμικς. Δεδομένα: (α) Το κόμικ είναι κειμενικό πολυτροπικό είδος που συνδυάζει τη δομή της αφήγησης με την «οπτική γραμματική» της εικόνας. (β) Βασικές κειμενικές συμβάσεις του κόμικ: - Απλή και κατανοητή κειμενική δομή (εικόνας – κειμένου). - Οργάνωση της αφήγησης σε διαδοχικά επεισόδια που εντάσσονται σε πλαίσια. - Γραπτό κείμενο μέσα σε «συννεφάκια» (διάλογοι) ή σε πλαίσια (αφηγηματικοί προοργανωτές). - Συχνή χρήση ονοματοποιήσεων, όπως διαφόρων ήχων. Τρόποι διδακτικής αξιοποίησης των κόμικς: Με δεδομένο το ενδιαφέρον των παιδιών για τα κόμικς, εξαιτίας της απλής και κατανοητής πολυτροπικής τους δομής, μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην εκπαιδευτική διαδικασία με πολλούς τρόπους: (α) Ως ανεξάρτητη δραστηριότητα σε ποικίλα γνωστικά αντικείμενα, όπως:- στη Γλώσσα με στόχο τον γλωσσικό και τον πολυτροπικό γραμματισμό, - στη Λογοτεχνία και στη Φιλαναγνωσία με στόχο τον λογοτεχνικό γραμματισμό και την ανάπτυξη της φιλαναγνωσίας. - στην Αισθητική Αγωγή με στόχο τον εικαστικό γραμματισμό. - στη Φυσική, στην Ιστορία, στην Περιβαλλοντική Εκπ/ση με στόχοους τους αντίστοιχους επιστημονικούς, περιβαλλοντικούς κ.λπ. γραμματισμούς. (β) Ως παραγόμενο κείμενο σε μία γλωσσική ενότητα με προϋποθέσεις το μαθητικό ενδιαφέρον, τον τελικό στόχο, την επικοινωνιακή περίσταση επικοινωνίας και την καλλιτεχνική έκφραση. - Επεξεργασία των παραγόμενων μαθητικών κόμικς με βάση τους αρχικούς στόχους, την περίσταση επικοινωνίας και τους αντίστοιχους στόχους γραμματισμού (γλωσσικού, πολυτροπικού, καλλιτεχνικού κ.α.). Το κόμικ ως εκπαιδευτική δράση. Συνεργασία διαφόρων ειδών γραμματισμού. Παραγωγή κόμικ σε ομάδες και παρουσίασή τους στην ολομέλεια.
«Ιστορίες για τους... “Άλλους”. Επιλογή ιστοριών με διαπολιτισμικό περιεχόμενο και η αξιοποίησή τους στην πράξη». Εργαστήριο του Κώστα Μάγου στο πλαίσιο της ημερίδας «Αφήγηση και Φιλαναγνωσία». Βόλος, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Σάββατο 10 Μαρτίου 2012.
«Το λαϊκό παραμύθι ως μέσο εσωτερικής μετακίνησης προς την ελευθερία». Εργαστήριο της Λίλη Λαμπρέλλη στο πλαίσιο του 5ου Φεστιβάλ Αφήγησης Ολύμπου. Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Π. Παντελεήμονα. Παρασκευή 30 Ιουνίου 2012.
«“Aς πούμε ψέματα δέκα σακιά γιομάτα”: αγώνες ψευδολογίας αναδεικνύουν τον καλύτερο παραμυθά». Εργαστήριο της Ανθής Θάνου στο πλαίσιο του 5ου Φεστιβάλ Αφήγησης Ολύμπου. Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Π. Παντελεήμονα. Παρασκευή 30 Ιουνίου 2012.
«Παραμύθια για τον “Άλλο”: Η διαπολιτισμική διάσταση στις ιστορίες για παιδιά». Εργαστήριο του Κ. Μάγου στο πλαίσιο του 5ου Φεστιβάλ Αφήγησης Ολύμπου. Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Π. Παντελεήμονα. Παρασκευή 30 Ιουνίου 2012.
«Εισαγωγή στην τέχνη της Αφήγησης». Εργαστήριο της Μαρίας Κατσανούλη στο πλαίσιο του 6ου Φεστιβάλ Αφήγησης Ολύμπου. Καλλιπεύκη. Σάββατο 21 Ιουνίου 2014.
«Πρακτική προσέγγιση της αφήγησης παραμυθιών: Ο δεκάλογος του αφηγητή». Εργαστήριο της Λίλη Λαμπρέλη στο πλαίσιο του 6ου Φεστιβάλ Αφήγησης Ολύμπου. Καλλιπεύκη. Σάββατο 21 Ιουνίου 2014.
Φωτογραφικό Υλικό: